Oprawa książek. Krótki przewodnik po tajnikach oprawiania publikacji.

Ten, kto lubi czytać, zazwyczaj docenia pięknie wydane, wydrukowane i oprawione książki, jednak nawet miłośnicy literatury często nie zdają sobie sprawy, z jakich elementów składa się okładka. Oprawianie książek to temat rozległy, ale jeśli planujesz drukować własne książki (i nie tylko książki!) to warto wiedzieć jakie możliwości masz do wyboru.

Kiedy myślimy o oprawie, myślimy o…

…okładce oczywiście. Niezależnie od zawartości książki, jej okładkę można projektować na różne sposoby. Okładka służy do ochrony bloku książki (w języku branżowym nazywany wkładem), na który składają się poszczególne strony papieru, ale służy również do marketingu treści – daje przecież wiele możliwości przekazania informacji. Zasadniczo rozróżnia się dwa rodzaje okładek: oprawa miękka i twarda.

©Rafael Nobre Studio

Oprawa twarda to solidna okładka książki wykonana z wytrzymałej tektury. Krawędzie takiej okładki wystają ponad wkład, zapewniając mu dodatkową ochronę. Wokół twardej oprawy książek umieszcza się często zadrukowana obwoluta wykonana z papieru, którą można zdjąć. Oprawa miękka natomiast wykonana jest z cienkiej tektury i przyklejona bezpośrednio do bloku książki. Można ją dodatkowo wyposażyć w skrzydełka, dzięki czemu zyskujemy powierzchnię na dodatkowe informacje takie jak na przykład opis książki, fragment recenzji czy cytat.

©Eamon Ezaz

Oprawa książki to nie tylko okładka

Wielu uważa, że okładka to jest właśnie oprawa książki. Jest to jednak błąd. Mówiąc o oprawie, warto znać również takie pojęcia jak:

● okładzina – to część okładki, która styka się z pierwszą lub ostatnią stroną wkładu

● grzbiet – jest to krawędź oprawy połączona z okładziną,

● wyklejka – tak nazywa się łączenie wkładu przedniego lub tylnego z okładziną; wyklejka to zadrukowany (lub nie) papier przyklejony do wewnętrznej strony okładziny i połączona z wkładem

● oklejka – charakteryzują się nią oprawy artystyczne, ponieważ tę część oprawy wykonuje się z papieru bądź skóry (lub innego materiału) i przyklejona na zewnętrznej stronie okładki.

● obwoluta – jest to zazwyczaj papierowy element oprawy zakładany luźno na okładkę, który pełni dodatkową funkcję ochronną, jak i informacyjną

Żeby lepiej zrozumieć budowę okładki, spójrz na poniższy schemat.

Jak więc widać, oprawa książki to coś więcej niż tylko okładka. Tworząc własną publikację, prawdopodobnie staniesz przed koniecznością podjęcia wielu dodatkowych decyzji związanych z oprawą. Poniżej znajdziesz krótki przewodnik, po rodzaju opraw, który pomoże Ci przebrnąć przez cały proces bezboleśnie.

©Kaan Tanhan

Rodzaje opraw — krótki przewodnik

Zgłębiając temat opraw, można się nieźle pogubić, tym bardziej że oprawy dzieli się na różne sposoby, w zależności od wyznacznika. Jednak podstawowym podziałem, jest ten ze względu na liczbę grzbietów oraz sposób połączenia wkładu z okładką. Oprawa prosta to taka, w której wkład z częścią grzbietową są połączone bezpośrednio, oprawa złożona charakteryzuje się wykorzystaniem wklejki, natomiast oprawa specjalna łączy wkład ze wklejką w inny sposób niż dwa powyższe rodzaje. Jednak dla wielu osób dużo ważniejsza jest poniższa klasyfikacja.

Oprawa twarda — rodzaje

Książki w oprawie twardej zazwyczaj pojawiają się w bardziej prestiżowych publikacjach. W zależności od wielkości książki i jej charakteru możesz zdecydować się na jedną z 3 rodzajów opraw:

1. Oprawa szyta to taka, w której kartki zszywane są za pomocą bardzo wytrzymałych nici. Nadaje ona publikacji elegancki wygląd i świadczy o prestiżu oraz należy do najtrwalszych sposobów oprawiania książek.

2. Oprawa klejona jest zdecydowanie bardziej ekonomiczna. W tym wypadku kartki w bloku łączy się ze sobą za pomocą specjalistycznego kleju.

3. Połączenie tych dwóch rodzajów, czyli oprawa twarda szyto klejona, należy do najbardziej cenionych i renomowanych opraw. Cechuje ją wyjątkowa trwałość.

Oprawa miękka — rodzaje

Oprawa miękka jest zdecydowanie popularniejszą formą oprawy, ze względu na mniejsze koszta, a możliwości uszlachetniania okładki sprawiają, że swoim wyglądem i jakością nie odbiega bardzo od oprawy twardej, choć zapewnia stosunkowo mniejszą ochronę. W tym przypadku również wyróżniamy oprawę miękką klejoną, szytą i szyto klejoną. Oprawa klejona to najpowszechniejsza i najczęściej wykorzystywana oprawa. Jeśli jednak zależy Ci na większym prestiżu, warto zdecydować się na oprawę szytą lub szyto klejoną, które są bardziej wytrzymałe.

©Lorenzo Inca

Oprawa zeszytowa i oprawa spiralna

Oprawa zeszytowa i spiralna nie są rodzajami opraw często stosowanymi do książek, ale warto o nich wspomnieć przy okazji tego tematu. Dlaczego? Ponieważ te rodzaje opraw używa się najczęściej do druku bardziej użytkowych materiałów, takich jak katalogi, kalendarze czy gazetki, a więc możliwe, że w którymś momencie przyda Ci się ta wiedza. A co więcej, to że nie stosuje się ich zazwyczaj do publikacji książkowych, nie oznacza to, że nie można tego zrobić. Spójrz na projekt poniżej.

©Dylan Nowak

Oprawa zeszytowa zwykła to najpopularniejszy sposób oprawy niewielkich magazynów, czasopism, a nawet tomików poezji. W oprawie zeszytowej poszczególne części publikacji zszywa się przy pomocy metalowych zszywek, dlatego jest najodpowiedniejsza dla publikacji liczących nie więcej niż 100 stron. Oprawa spiralna wyróżnia się tym, że składki i okładkę spaja spirala, co pozwala na rozłożenie książki na płasko. Taką oprawę najlepiej stosować do albumów ze zdjęciami, notesów czy terminarzy.

©FourPlus Studio, Venelina Miteva, Ivaylo Nedkov

Nie ocenia się książki po okładce… Błąd!

Nie da się ukryć, że to powiedzenie, choć mądre, w przypadku książek jest nieprawdziwe. Każdy miłośnik literatury ocenia książkę właśnie po okładce. Im piękniejsza i bardziej przyciągająca wzrok okładka, tym większe szanse, że książka zostanie ona przeczytana. Dlatego oprócz rodzaju oprawy, warto również zastanowić się nad jej uszlachetnieniem. Okładka pokryta folią soft touch sprawi, że czytelnik nie będzie chciał jej odłożyć na miejsce. Folia błyszcząca wyróżni książkę na tle innych publikacji, natomiast matowa nada jej eleganckiego wykończenia. Możesz również zdecydować się na użycie wybiórczego lakieru UV, który sprawi, że Twoja okładka będzie miała unikatowy wygląd.